Het genre van de epische Romeinse spektakelfilm, ook wel eens oneerbiedig ‘swords and sandals’-film genoemd, leek helemaal verdwenen. Maar in 2000 was daar plots Gladiator waarmee regisseur Ridley Scott kwam, zag (of beter: liet zien) en overwon. Het verhaal wordt mooi samengevat door de driedelige reclameslogan van de film: “De generaal die een slaaf werd. De slaaf die een gladiator werd. De gladiator die een keizerrijk uitdaagde”. Hoofdpersonage is de even stoere als loyale generaal Maximus (rol van Russell Crowe), die voor keizer Marcus Aurelius (rol van Richard Harris) een belangrijke oorlog wint in Germania. De keizer voelt zijn einde naderen en wil Maximus als zijn opvolger, alhoewel die liever naar vrouw en kind zou terugkeren. Marcus Aurelius' zoon Commodus (rol van Joaquin Phoenix) wil natuurlijk zelf op de keizerlijke troon gaan zitten. En dus doet hij allerlei vreselijke dingen, die onder meer tot gevolg hebben dat generaal Maximus eerst een slaf en daarna een gladiator wordt, die uiteindelijk slechts één doel zal hebben: wraak nemen op de nieuwe keizer Commodus. Een opvallend verschil tussen dit epos, dat zich in het jaar 180 na Christus situeert, en andere Romeinse spektakelfilms zoals ‘Ben-Hur’ en ‘Spartacus’ is het ontbreken van enige christelijke referentie. Volgens regisseur Ridley Scott was dat een bewuste beslissing, want „als we Maximus iets hadden laten zeggen over de christenen, dan had hij misschien over hen gepraat als gekke fundamentalisten, die bereid waren om voor hun geloof te sterven. Toch zitten er wel degelijk religieuze accenten in de film. Zo zien we hoe Maximus zijn eigen goden aanbidt en hoe hij gelooft dat die zijn gezin zullen beschermen. Natuurlijk doen zij dat niet. Alhoewel Gladiator een historische actiefilm is, kan het ‘brood en Spelen’-thema makkelijk naar onze tijd overgeplaatst worden. „De huidige keizers zijn wellicht de eigenaars van wereldwijde televisieketens en andere media-netwerke”, vindt Ridley Scott. „En de sportlui - in voetbal, basketbal, golf, tennis en die andere sporten waarmee nu zo enorm veel geld gemoeid is - kunnen misschien wel de moderne gladiatoren genoemd worden.” (tekst : Jan Temmerman)
”Als we het beroemde gebaar van de Romeinse keizers mogen lenen: voor 'Gladiator' gaat de duim enthousiast omhoog.” (Eric Koch, De Telegraaf)
” Het moet al een hele tijd geleden zijn dat Hollywood nog uitpakte met een onvervalste spektakelfilm. 'Gladiator' is the real thing. (..) 'Gladiator' is, zonder overdrijven, één van de meest opmerkelijke films van het jaar. Hollywood op zijn best.” (BvA, UpToMovie)
"...Mr. Crowe gives a performance with ball-of-fire intensity..." (Elvis Mitchell, New York Times)
” Cool battle scenes, hand-to-hand combat, togas - we've waited a long time for a sword and sandals epic.” (Ben Falk, BBCi Films)
“Supporting performances by stage-trained Shakespearean legends like Reed, Harris and the great Derek Jacobi merely shore up the overall achievement, confirming, for once, that aiming high need not mean missing the target.” (Wade Major, Boxoffice Magazine)
Gladiator kon 5 van de 12 Oscarnominaties en 4 van de 14 BAFTA-Award nominaties verzilveren.