Zed Sprak met Ruben Östlund

“Schaamte en ongemak vormen de drijfveer voor mijn films”

Twee modellen stappen aan boord van een exclusieve cruise voor schatrijke mensen. Het wordt een reis die ze niet licht zullen vergeten. In Triangle of Sadness legt de Zweedse regisseur Ruben Östlund - net zoals in Turist en The Square - de kleinste kantjes van de menselijke soort onder de loep. Goed voor een tweede Gouden Palm op het festival van Cannes.

Proficiat met je dubbele Gouden Palm. Voelt het anders dan de eerste keer?
Ruben Östlund: "Eén van mijn vrienden, een producent, zei me dat je maar één keer per toeval de Gouden Palm kunt krijgen. Geen twee keer. Als je hem dan effectief een tweede keer wint, wordt die eerste ergens opnieuw bevestigd. Maar het neemt ook een beetje de illusie weg. Met The Square leek het bijna surreëel, deze keer kon ik beter achter het gordijn kijken en het mechanisme zien. De prijs op zich is natuurlijk fantastisch en prestigieus, maar je merkt meer wat er allemaal meespeelt."  

Jouw film was zowat de enige in de competitie in Cannes die het publiek deed lachen. Vind je het belangrijk dat net een geestige film bekroond wordt?
"Het leek alsof de jury wou zeggen: “Eindelijk! Stop met zeveren en toon ons hoe we echt zijn!” (lacht) Iedereen vertelde me dat de mensen uit de filmindustrie die van het ene festival naar het andere reizen niet naar prestigieuze arthousefilms zitten te kijken op het vliegtuig. Ze kijken naar films die ze entertainend vinden. Daarmee bedoel ik niet dwaas en oppervlakkig, voor alle duidelijkheid. Ik vind Michael Haneke bijvoorbeeld héél entertainend. Het hoeft niet per se grappig te zijn. Maar een diepzinnig onderwerp aankaarten, is op zich niet genoeg. Je moet een band scheppen met het publiek."

Volgens jouw cameraman Fredrik Wenzel wees je tijdens de opnames van Triangle of Sadness je acteurs systematisch terecht als ze moesten lachen. “Dit is geen komedie, dit is een sociaal experiment!” riep je naar verluidt. Wat bedoelde je daarmee?
"Omdat ik niet wou dat ze grappig of onnozel zouden acteren. In mijn films moet de humor uit de situaties zelf komen. Ik wil dus dat iedereen op de situaties in de scènes reageert als mens. Ik wil bijvoorbeeld ook dat ze me zeggen als ze een scène niet helemaal geloofwaardig vinden of dat hun personages zich niet normaal gedragen. Dan kan ik dingen veranderen tot het klopt. Als acteurs komisch spelen, dan krijg je een film die enkel maar wat grapjes maakt over wat het betekent om een mens te zijn. Ik wil meer dan dat."

Veel scènes en situaties zijn blijkbaar gebaseerd op beschamende situaties die je zelf hebt meegemaakt. Wat vind je zelf de meest gênante?
"De discussie over de rekening in het restaurant. Voor mij is dat zelfs bijna het hart van de film. Een man en een vrouw hebben een relatie en gaan eten. Cultureel gezien ligt de waarde van de vrouw bij haar schoonheid. Bij de man is dat zijn portefeuille. Als de rekening op tafel komt, zegt de vrouw dat zij wel zal betalen omdat ze meer geld verdient. Maar ze haalt haar kaart niet boven. Dat is bijna letterlijk gebeurd tussen mijn vrouw en ik, toen we elkaar nog niet lang kenden. Ik kom uit het sociaal geëngageerde Zweden en ben opgevoed door een alleenstaande moeder die me inprentte dat een relatie enkel overeind kan blijven als beide partners gelijk zijn. Mijn vrouw komt dan weer uit een traditioneel Duits gezin, waar de vader de kost verdiende en de moeder huisvrouw was. En dat gaf een geweldige clash. Het was een van de meest pijnlijke momenten uit mijn volwassen leven. (lacht)"

Maak je dan ook films om die momenten van je af te zetten?
"Het zorgt in elk geval voor een hele opluchting als ik voel dat ik de nagel op de kop sla. Al die schaamte en dat ongemak vormen de drijfveer voor mijn films, en als ik dan zie dat andere mensen zich erin herkennen, ben ik dankbaar. Want het betekent dat ik niet alleen ben. Al die mensen moeten afrekenen met dezelfde problemen als ik, en het doet deugd om dat vast te stellen."

Een wat vreemde vraag om af te sluiten: klopt het dat de dronken kapitein, het personage dat Woody Harrelson speelt, gebaseerd is op Kapitein Haddock uit Kuifje?
"(lacht) Niet bewust, maar ik twijfel er niet aan dat Haddock er ergens inzit. Als ik een dronken kapitein verzin, kom ik automatisch uit bij een versie van Haddock. Ik ben tenslotte opgegroeid in de jaren ‘70 en ‘80, en Kuifje maakt deel uit van mijn cultureel erfgoed. Ik was - en ben - een grote fan van Hergé. Die personages hebben vaak een hoek af en toch blijven ze totaal aannemelijk.
Östlund heeft reden genoeg om trots te zijn op zijn film. Maar zoals hij maar al te goed weet, heeft het leven zijn eigen visie op geluk. Niet lang na dit interview overleed plots Charlbi Dean, die in Triangle of Sadness de rol van succesvol fotomodel Yaya voor haar rekening neemt. Ze was amper 32. In een reactie op Instagram sprak Östlund van “een schok en een tragedie. Ik vind het een eer dat ik haar gekend heb en met haar heb kunnen werken." (RN)
 

trailer

Gerelateerde films