Sorda: over moederschap, identiteit en verbondenheid in stilte
Het begon allemaal als een kortfilm in 2021, geregisseerd in samenwerking met Nuria Muñoz en ook getiteld Deaf (Sorda). De hoofdrol werd vertolkt door Miriam Garlo, de zus van de Spaanse filmmaker Eva Libertad, als een jonge dove vrouw die samen met haar horende partner de complexiteit van het moederschap ontdekt. De korte film was een hit op festivals, werd vertoond op meer dan 150 festivals wereldwijd, won 54 prijzen en werd genomineerd voor een Goya, een zeer indrukwekkende prestatie voor een low-budget korte film.
Nu keert Libertad terug met een lange filmversie van hetzelfde verhaal, die de emotionele precisie van de korte film behoudt en tegelijkertijd de thematische reikwijdte ervan uitbreidt. Miriam keert terug in haar rol als Ángela, een personage wiens reis naar het moederschap een lens wordt om de spanningen tussen de dove en horende wereld te onderzoeken. Door het complexe interne dilemma toe te voegen van een toekomstige dove moeder die zich realiseert dat haar ongeboren kind misschien niet dezelfde realiteit zal delen als zij, wordt de film een stille triomf, waarin momenten van tederheid, frustratie en veerkracht worden vermengd met een zeldzame authenticiteit.
Kort voordat Deaf de publieksprijs in de sectie Panorama op het Filmfestival in Berlijn in de wacht sleepte, sprak het tijdschrift ''Journey into Cinema'' met Eva Libertad over de unieke gevoeligheid van de film, zijn emotionele kracht en de delicate kunst om werelden met elkaar te verbinden – zowel op het scherm als daarbuiten.
''Mijn zus is vanaf het begin bij het project betrokken geweest. De korte film waarop de speelfilm Deaf is geïnspireerd, is zelfs ontstaan op het moment dat mijn zus overwoog om moeder te worden.''
Q: Wat inspireerde je om je korte film uit te breiden tot een speelfilm, en hoe evolueerde het verhaal tijdens deze overgang?
Eva Libertad: De korte film draaide om de angsten van de hoofdpersoon die werden getriggerd door het moederschap in een wereld die gemaakt is door en voor horende mensen. Maar in de speelfilm wordt dat idee werkelijkheid: het stel krijgt een baby en er ontstaan problemen. Daardoor konden we dieper ingaan op de ervaringen van een dove moeder in een samenleving die mensen met een handicap de rug toekeert, en konden we ons verdiepen in de complexiteit van de band tussen de horende wereld en de dove wereld.
Q: Gezien het feit dat je zus, Miriam Garlo, die zowel in de korte film als in de speelfilm de rol van Ángela speelt, zelf als dove vrouw te maken heeft gehad met uitdagingen rond het moederschap, hebben haar ervaringen het verhaal en de karakterontwikkeling wellicht beïnvloed?
Eva Libertad: Mijn zus is vanaf het begin bij het project betrokken geweest. De korte film waarop de speelfilm Deaf is geïnspireerd, is zelfs ontstaan op het moment dat mijn zus overwoog om moeder te worden. Toen vertelde ze me over haar angsten als dove vrouw, en ik besefte dat ik daar nog nooit over had nagedacht: de zorgen van een dove vrouw die moeder wil worden in een horende wereld. Op dat moment besefte ik dat er naast de onzekerheden die we als vrouwen hebben, ook andere onzekerheden zijn die verband houden met doofheid en waar ik nog niet eerder bij had stilgestaan. Dus vroeg ik haar om die angsten op te schrijven en een paar dagen later stuurde ze me een lijst, die grote indruk op me maakte. Uit die lijst is de korte film Deaf voortgekomen, die uiteindelijk deze speelfilm is geworden.
Maar ik vind het belangrijk om te benadrukken dat dit een fictieve film is en dat hij niet gebaseerd is op het leven van mijn zus. Ik heb namelijk dove moeders geïnterviewd om te weten te komen wat hun zorgen en angsten waren tijdens hun zwangerschap. Of ze die deelden met hun partners, hoe het moederschap hun relatie met hun partner of met hun ouders veranderde, wat de moeilijkheden waren bij de communicatie met de baby... Ze vertelden me ook over hun ervaringen tijdens de bevalling, die in sommige gevallen veel zwaarder waren dan wat in de film te zien is.
Daarna heb ik uit al dat materiaal gekozen wat volgens mij het beste zou werken in het verhaal van Ángela en Héctor. Uiteindelijk heeft de film een reële achtergrond die is ontleend aan deze interviews, maar tegelijkertijd is hij volledig fictief.
''Naast de ongelijkheid waarmee ze als vrouw in deze patriarchale samenleving te maken heeft, wordt Ángela ook gediscrimineerd vanwege haar functionele diversiteit in deze inclusieve samenleving. En ik vrees dat dat laatste nog onzichtbaarder is.''
Q: Je hebt een briljante cast van acteurs samengesteld. Hoe verliep het castingproces, met name bij het selecteren van acteurs voor rollen die een brug slaan tussen de dove en horende wereld?
Eva Libertad: Álvaro Cervantes, die Héctor speelt, de horende partner van Ángela, sloot zich al heel vroeg bij het project aan. Een jaar voordat de opnames begonnen, hebben we Miriam en Álvaro bij elkaar gebracht en een middag lang geïmproviseerd en scènes gespeeld om de klik en chemie tussen hen te testen. De ontmoeting was geweldig en Álvaro had een heel jaar de tijd om gebarentaal te leren. We hebben ook veel gerepeteerd, waarbij we alle aspecten van de relatie tussen Ángela en Héctor hebben uitgewerkt die niet in de film te zien zijn, maar die essentieel waren om de band in het verhaal te laten werken.
Voor de dove personages hebben we dove acteurs uit heel Spanje opgeroepen. Het was een langdurige casting, maar beetje bij beetje kwamen ze opdagen, en uiteindelijk bestond de dove cast uit een mix van getrainde en niet-getrainde acteurs.
Q: Wat betreft de dynamiek tussen Ángela en Héctor, is een van de grootste prestaties van de film het gebruik van taal als narratief middel. Deaf navigeert de spanningen tussen gesproken taal en gebarentaal, zowel formeel als thematisch. Hoe heb je de taalkundige structuur van de film benaderd – niet alleen in termen van toegankelijkheid, maar ook als een verteltechniek?
Eva Libertad: Vanaf het begin was het mijn wens dat deze film een ontmoetingsplaats zou zijn voor dove en horende kijkers. Daarom moest de hele film zowel gesproken als gebarentaalondertiteling hebben. Dat was de enige manier waarop deze ontmoeting tussen de twee doelgroepen in de bioscoop kon plaatsvinden.
Op narratief niveau behoort gebarentaal tot de wereld van Angela, ze gebruikt het in haar veilige omgeving: met Hector, met haar vriendengroep.
Wanneer ze die omgeving verlaat, met haar ouders of in de horende wereld in het algemeen, moet Angela haar stem gebruiken om te communiceren en liplezen om te begrijpen.
In die zin is er een duidelijke evolutie doorheen de film die al in het script zat. In het begin, wanneer Ángela en Héctor in hun bubbel van liefde en communicatie zitten, waar alles goed gaat, is gebarentaal erg aanwezig, Ángela gebruikt haar stem niet en Héctor spreekt heel weinig en zachtjes.
Maar wanneer de baby komt en de problemen beginnen, neemt de gesproken taal beetje bij beetje Ángela's ruimte over. Ze wordt gedwongen om haar stem steeds meer te gebruiken en Héctor spreekt ook steeds meer, en steeds luider. Tot het punt dat Héctor's laatste zin een schreeuw is.
Q: De film onderzoekt Ángela's verlangen naar moederschap en confronteert haar tegelijkertijd met maatschappelijke en familiale verwachtingen. Vond u dat de combinatie van gender en handicap extra complexiteit toevoegde aan hoe haar autonomie wordt gezien?
Eva Libertad: Natuurlijk, naast de ongelijkheid waarmee ze als vrouw in deze patriarchale samenleving te maken heeft, wordt Ángela ook gediscrimineerd vanwege haar functionele diversiteit in deze inclusieve samenleving. En ik vrees dat dat laatste nog onzichtbaarder is dan de andere vormen van discriminatie.
''Binnen de groep dove mensen zijn er dezelfde verschillen als binnen de groep horende mensen. Maar alle dove mensen hebben één ding gemeen: ze ondervinden in hun dagelijks leven in meer of mindere mate communicatiebarrières.''
Q: Waren er bepaalde moeilijkheden die u in haar reis wilde benadrukken?
Eva Libertad: Ik heb vaak gezien hoe Miriam zich inschreef voor tolkcursussen en toen ze zei dat ze doof was en vroeg of de cursus aangepast kon worden, kreeg ze vriendelijk te horen dat dat niet mogelijk was, dat de cursus niet voor haar was. Dit gebeurt niet meer met seksuele geaardheid, geslacht of huidskleur, althans niet in artistieke kringen, die op dit gebied het meest vooruitstrevend zouden moeten zijn. Maar het gebeurt wel met een handicap, omdat we geen idee hebben hoe we ons in de relatie moeten gedragen en welke middelen we moeten gebruiken, enzovoort, dus ik wilde dat zeker aan de film toevoegen.
Q: Er is vooruitgang geboekt in de vertegenwoordiging van dove personages in films, maar veel verhalen draaien nog steeds om het overwinnen van een handicap of assimilatie in de horende wereld. Heb je bewust geprobeerd om bepaalde filmische clichés over doofheid aan te vechten of te verwerpen?
Eva Libertad: Met deze film wilde ik geen thesis over doofheid maken. Ik heb Ángela nooit gezien als een vertegenwoordiger van de dovengemeenschap.
Er zijn veel soorten doofheid, afhankelijk van de mate van gehoorverlies, de leeftijd waarop het optreedt en de oorzaken. En er zijn ook veel manieren om doof te zijn; binnen de groep dove mensen zijn er dezelfde verschillen als binnen de groep horende mensen. Maar alle dove mensen hebben één ding gemeen: ze ondervinden in hun dagelijks leven in meer of mindere mate communicatiebarrières.
Als ik aan Ángela denk, zie ik een vrouw die het moederschap doormaakt, die een relatie heeft waarin problemen ontstaan, met een gecompliceerde relatie met haar ouders, die wil dat haar dochter haar kent en van haar houdt. En die bovendien doof is. Ángela is klaar voor de wereld, maar de wereld is niet klaar voor haar.
''Ik deed onderzoek naar dit onderwerp en bedacht dat ik dove kunstenaars en schilders zou moeten opzoeken, om te zien hoe zij de wereld ervaren.''
Q: Ángela's ervaring als dove vrouw voelt heel persoonlijk en bovendien visueel onderscheidend aan. Hoe heb je de de film narratief en esthetisch benaderd om haar doofheid af te beelden?
Eva Libertad: Wat betreft de narratieve en esthetische keuzes werden we geconfronteerd met een aantal aspecten die verband hielden met het feit dat onze hoofdpersoon doof was, wat van invloed was op de stijl van de film. Bijvoorbeeld: alle dove mensen hebben een visuele perceptie van de wereld, wat betekent dat ze alle informatie via hun gezichtsvermogen opvangen. Ik deed onderzoek naar dit onderwerp en bedacht dat ik dove kunstenaars en schilders zou moeten opzoeken, om te zien hoe zij de wereld ervaren. Dat was zeer verhelderend wat betreft het gebruik van kleur en de symboliek van handen, ogen en oren.
Ik heb dit document gedeeld met mijn Director of Photography, Gina Ferrer, en we hebben nagedacht over hoe we dit in de film konden weergeven. We besloten geen filters te gebruiken en de kleuren zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid te houden. Ook besloten we de scherptediepte niet te verliezen, aangezien Ángela de wereld via haar ogen waarneemt.
Een andere uitdaging waar we mee te maken kregen, was hoe het feit dat de personages via gebarentaal communiceerden, van invloed was op het soort opname. Omdat de personages hun handen en armen gebruikten om zich uit te drukken, moesten we werken met medium- of medium close-up-opnames om ze niet uit beeld te verliezen. Er zijn maar heel weinig korte opnames in de film, omdat we, zelfs wanneer de personages niet gebarentaal gebruikten, besloten om de continuïteit te behouden, zodat alle opnames in de film coherent zouden zijn.
Bron: Auteur: Wellington Almeida, gepubliceerd: 1 maart 2025, URL: https://journeyintocinema.com/deaf-eva-libertad-review/
Synopsis
Ángela, een dove vrouw, en haar horende partner Héctor verwachten hun eerste kindje. Ze kijken vol enthousiasme uit naar de komst van de baby, maar voelen ook een zekere spanning: ze weten immers niet of de baby doof of horend zal zijn. Ángela maakt zich zorgen over de band met haar kind als het horend blijkt te zijn. Na de bevalling steunt Héctor haar waar hij kan, terwijl Ángela haar weg zoekt als moeder in een samenleving die nog altijd te weinig voorzieningen biedt voor slechthorenden.
Commentaar
Een prachtige, gevoelige en liefdevolle film die je volledig onderdompelt in de leefwereld van doven en slechthorenden. Regisseur Eva Libertad werkte haar gelijknamige, bekroonde kortfilm uit tot een indrukwekkend langspeeldebuut, met haar dove zus Miriam Garlo in de hoofdrol. Garlo brengt een krachtige vertolking die niet alleen het isolement en de uitdagingen van dove mensen voelbaar maakt, maar ook hun veerkracht, solidariteit en unieke identiteit — een identiteit die verder reikt dan doofheid alleen. De titel Doof verwijst dan ook niet alleen naar hoofdpersonage Ángela, maar ook naar een ‘horende’ samenleving die vaak weigert écht te luisteren.
Sorda speelt in onze zalen vanaf woensdag 13 augustus! Het is onze CLT-film van de maand, wat betekent dat je als CLT-cursist voor slechts 9 euro naar de film kan komen kijken. Op 20 en 30 augustus wordt Sorda bovendien vertoond met ondertiteling voor doven en slechthorenden (SDH).
Koop hier alvast je ticket!
Nieuws
CLT-cursist? Kom voor slechts 9 euro naar Sorda!
Gerelateerde films
